Dự án BOT giao thông: Giải quyết dứt điểm các vướng mắc
Đã đăng vào 01/04/2020 lúc 9:00Cho đến thời điểm này, vướng mắc lớn nhất của thu phí tự động không dừng là không thể triển khai được ở các tuyến cao tốc do Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) với lý do thiếu vốn đầu tư. Đây là lý do thiếu thuyết phục khi các tuyến cao tốc hiện nay có lưu lượng phương tiện tăng trưởng cũng như doanh thu rất cao so với các tuyến quốc lộ khác. Điều này làm chậm tiến độ triển khai hệ thống thu phí tự động không dừng, phấn đấu đưa vào vận hành trong năm 2020.
Nhiều trạm thu phí BOT vẫn thực hiện thu phí hỗn hợp không dừng và 1 dừng. Ảnh: P.V
Khó về vốn
Để đẩy nhanh tiến, bảo đảm chất lượng, hiệu quả, an toàn, không để xảy ra các tồn tại, khuyết điểm như thời gian qua, Thủ tướng giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với Bộ KHĐT và các cơ quan, đơn vị có liên quan khẩn trương xử lý tình huống trong đấu thầu đối với Dự án BOO2 (xây dựng – sở hữu – vận hành) trong điều kiện có sự thay đổi tỉ lệ tham gia vốn của các bên trong liên danh Nhà đầu tư theo đúng quy định của pháp luật về đấu thầu, hoàn thành trước ngày 31.3.2020. Nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện được, cụ thể tại tuyến cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ và Cầu Giẽ – Ninh Bình là tuyến đường trọng yếu, cửa ngõ của thủ đô Hà Nội với các tỉnh phí Nam. Nhưng lại có 2 chủ đầu tư quản lý. Theo ông Phạm Văn Khôi – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần BOT Pháp Vân – Cầu Giẽ, hiện đơn vị đã triển khai xong từ tháng 7.2019, nhưng do tuyến cao tốc Pháp Vân – Ninh Bình được liên thông với VEC nên phải chờ VEC thực hiện xong thì sẽ đấu nối và triển khai thu phí không dừng trên toàn tuyến.
Theo đại diện Vụ Khoa học công nghệ, Môi trường và Hợp tác quốc tế (Tổng Cục Đường bộ Việt Nam), trong toàn bộ 5 tuyến cao tốc do VEC quản lý, chỉ duy nhất tuyến cao tốc Cầu Giẽ – Ninh Bình đang lắp đặt thiết bị. Số còn lại, đến nay chưa thể triển khai do gặp khó khăn về nguồn vốn cũng như các cơ chế riêng.
Để giải quyết vấn đề này, đại diện Bộ GTVT cho biết, bộ đang tập trung hoàn thiện để báo cáo Thủ tướng và hiện đã đề nghị Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước nghiên cứu, khẩn trương bố trí vốn cho VEC để đơn vị này đảm bảo mua sắm trang thiết bị front-end để lắp đặt tại các trạm thu phí của 4 dự án còn lại do VEC quản lý. Cùng đó, đề nghị Bộ Quốc phòng khẩn trương trình Thủ tướng Chính phủ sửa đổi Quyết định số 18/QĐ-TTg ngày 3.3.2018 làm căn cứ để Viettel đủ điều kiện thành lập doanh nghiệp dự án để triển khai dự án BOO2; và khẩn trương sửa đổi hoàn thiện QĐ số 07.2017 của Thủ tướng đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tiễn tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình triển khai làm căn cứ pháp lý để thực hiện.
Doanh thu không đạt kỳ vọng
Theo ông Phạm Văn Khôi, doanh nghiệm muốn triển khai nhanh để tăng sự minh bạch và giảm nghi ngờ không cần thiết trong thu phí BOT. Hiện các dữ liệu tại trạm thu phí 1 dừng đều được truyền về Tổng cục Đường bộ Việt Nam; hằng tháng tổng cục đều xuống kiểm tra về duy tu, bảo trì và thu phí theo yêu cầu của Bộ GTVT, do đó, việc không minh bạch rất khó. Nhưng nếu triển khai thu phí không dừng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các phương tiện tham gia giao thông, giảm được ùn tắc giao thông tại các trạm thu phí.
Theo các chuyên gia nguyên nhân của việc chậm trễ do các nhà đầu tư quá lớn trong khi thu không đạt so với kỳ vọng. Nếu đầu tư thêm thì tăng chi phí lãi vay ngân hàng lớn, sẽ là gánh nặng, cùng đó các trạm thu phí tự động giai đoạn 1, hiện cũng đầu tư tiếp và cũng tăng chi phí lãi vay. Một bất cập lớn hiện nay là thói quen sử dụng tiền mặt của người dân và tâm lý ngại sử dụng thẻ do đó hiện mới chỉ được khoảng 1/3 chủ phương tiện sử dụng thẻ Etag, cũng gây khó khăn cho nhà đầu tư.
Để giải quyết triệt để vấn đề Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Quốc phòng và liên danh Nhà đầu tư Dự án thu phí tự động không dừng giai đoạn 2 (Dự án BOO2) đã đàm phán và đạt được sự thống nhất về tỉ lệ nắm giữ vốn điều lệ của Viettel trong doanh nghiệp dự án (86%), góp phần chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với Dự án BOO2 theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Tuy nhiên, việc triển khai hệ thống thu phí tự động còn chậm trễ, chưa đạt yêu cầu đặt ra; vẫn còn nhiều vướng mắc liên quan đến Dự án thu phí tự động giai đoạn 1, có thể gây ảnh hưởng đến Dự án BOO2 cần phải được Bộ Giao thông Vận tải và các cơ quan có liên quan xem xét, xử lý dứt điểm, tránh gây ảnh hưởng đến tâm lý Nhà đầu tư các Dự án, làm chậm tiến độ triển khai toàn hệ thống thu phí tự động, tạo dư luận xấu trong nhân dân.
Cùng đó, cần có cái nhìn toàn diện hơn về các dự án BOT, tất nhiên việc đầu tư ra phải thu hồi được vốn, nhưng hiện tại lưu lượng chưa được như kỳ vọng. Theo các chuyên gia, việc này không phải lỗi của nhà đầu tư, đây là khách quan, cùng đó việc chưa cho phép tăng phí theo lộ trình phương án tài chính mà Bộ GTVT và cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đưa ra dẫn đến việc thu không đủ trả lãi và gốc ngân hàng. Do đó, cần phải cơ cấu lại các nợ của nhà đầu tư với ngân hàng và Nhà nước cần có khoanh, giãn hoặc cơ chế đặc biệt với các nhà đầu tư BOT đảm bảo lợi ích chung của Nhà nước, Nhà đầu tư, ngân hàng và người tham gia giao thông.
Theo luật sư Nguyễn Đức Toàn (Cty TNHH Vimax Châu Á), đây là vấn đề xung đột về mặt pháp luật, từ quá trình hồ sơ dự thầu trách nhiệm của nhà đầu tư BOT là vận hành và khai thác theo bộ hồ sơ thầu. Khi triển khai thu phí không dừng là sự kiện khách quan cần phải thoả thuận để ký thêm các phụ lục hợp đồng.
Theo ông Toàn phần lớn các chủ đầu tư BOT khi đầu tư dự án đều phải vay vốn ngân hàng đến khoảng 70%, dòng tiền thụ động thì các ngân hàng vẫn đang thu về theo tháng. Do đó, việc thu phí không dừng thì cơ quan nào sẽ thu và điều tiết dòng tiền đảm bảo họat động SXKD của các doanh nghiệp BOT và trả lãi vay ngân hàng. Để tháo gỡ các xung đột về lợi ích kinh doanh của dự án BOT vì nguồn tiền thu về sẽ do cơ quan nào quản lý và chi trả cho các chủ đầu tư BOT sẽ như thế nào. Hiện, luật chưa quy định về chế tài bồi thường hay chế tài chịu trách nhiệm về liên quan đến thu phí không dừng đối với thu phí BOT, mà đây là thoả thuận mới thì các bên phải tuân thủ thực hiện.
